PFAS

PFAS staat voor Poly- en PerFluor Alkyl Stoffen. Het is een grote groep chemische stoffen (waaronder PFOS en PFOA) die niet van nature voorkomen in het milieu, en worden gebruikt vanwege hun unieke eigenschappen. Ze zijn veelal waterafstotend, vuilafstotend en brandwerend. Vanwege deze specifieke eigenschappen zijn ze veelvuldig gebruikt in de industrie en verwerkt in allerlei producten. Denk aan pannen, verf, blusschuim, cosmetica, regenkleding, wegwerpartikelen enzovoort.

Voor PFOS geldt sinds 2008 een verbod en voor PFOA en een aantal stoffen die daarop lijken sinds 2020. Dit verbod heeft er toe geleid dat PFOS en PFOA soms worden vervangen door andere PFAS-verbindingen die nog niet verboden zijn.

Waarom zijn PFAS een probleem?

Het zijn chemische stoffen met een zeer sterke verbinding die niet tot nauwelijks afbreken in het milieu. Volgens wetenschappelijke inzichten zijn PFAS zeer schadelijk voor het bodem- en watersysteem, met uiteindelijk effecten op de mens. Onderzoek en literatuur studie wijst uit dat PFAS in heel Europa diffuus verspreid voorkomt in de bodem.

Sinds november 2024 staan alle PFAS in Nederland op de lijst met Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS). Dat betekent dat voor deze stoffen per direct een minimalisatieplicht geldt: bedrijven moeten voorkomen dat ze PFAS uitstoten naar lucht en water. Mocht dat niet mogelijk zijn, dan moet de emissie zoveel mogelijk verminderd worden.

Nederland heeft samen met Zweden, Noorwegen, Denemarken en Duitsland een voorstel ingediend, waarmee PFAS in Europa uiteindelijk vrijwel verboden moeten worden. Op dit moment doet de Europese Commissie onderzoek naar de haalbaarheid en de redelijkheid van dat voorstel. Pas als er een definitief voorstel ligt en alle lidstaten daarmee instemmen, treedt het verbod in werking.

voor hergebruik PFAS-houdende grond en baggerspecie

Grond en baggerspecie met PFAS-gehalten die hoger zijn dan de achtergrondwaarden van het RIVM worden aangeduid als “licht verontreinigd”. Licht verontreinigde grond en baggerspecie vormen niet direct een probleem. Om te bepalen wanneer je licht verontreinigde grond en baggerspecie met PFAS mag gebruiken en waarvoor, zijn voorlopige toepassingsnormen vastgesteld in het handelingskader PFAS.

In de landbouw en de vrije natuur zijn die gelijk aan de achtergrondwaarden, maar bij toepassingen voor wonen of industrie ligt de grens wat hoger. Voor overige PFAS, zoals GenX, wordt de strengste grens aangehouden (die van PFOS). In onderstaande tabel zijn de toepassingswaarden weergegeven (bron: Iplo).

Toelichting op de tabel

1. De toepassingseis is het resultaat van de dubbele toets aan zowel de eis die geldt voor de functie (landbouw/natuur, wonen of industrie) als de eis die geldt voor niet verslechteren van de bodemkwaliteit/stand-still (landbouw/natuur, wonen of industrie). De strengste van de beide toetsen is de toepassingseis.
2. Op de waarden uit deze tabel hoeft tot 10% organisch stof geen bodemtypecorrectie toegepast te worden. Boven 30 % organisch stof wordt gerekend met een percentage van 30% (dit is overeenkomstig de systematiek zoals die op dit moment al voor PAK geldt).
3. In grondwaterbeschermingsgebieden is de gebiedskwaliteit bepalend. Wanneer de gebiedskwaliteit niet bekend is de rapportagegrens de toepassingswaarde.

Risicogrenzen voor PFAS in grond

Normaal gesproken publiceert het RIVM voor gevaarlijke stoffen zogenaamde ‘interventiewaarden’. Deze waarden geven aan wanneer grond zo ernstig verontreinigd is dat er onaanvaardbare risico’s zijn voor mensen of het milieu. Voor PFAS zijn deze normen echter nog niet vastgesteld.

Op dit moment worden nog tijdelijke grenswaarden gehanteerd, die gebaseerd zijn op de laatste inzichten maar worden mogelijk in de toekomst nog bijgesteld.

Deze grenswaarden worden aangeduid als INEV (Indicatieve Niveaus voor Ernstige Verontreiniging). De INEV’s voor PFOS, PFOA en GenX  in grond zijn op dit moment respectievelijk 59, 60 en 57 µg/kg droge stof. Wanneer deze waarde wordt overschreden, spreken we van "sterk verontreinigde grond". Deze hoeveelheid wordt ook wel de 'humane risicogrens' genoemd. Indien er waarden boven de genoemde risicogrenzen worden, betekent dat niet automatisch dat de betreffende locatie gesaneerd moet worden. Ook andere factoren, zoals het beoogd gebruik van de locatie, wegen hierbij mee.

Potentiële bronlocaties Flevoland

Binnen de provincie Flevoland zijn de potentiële bronnen in beeld gebracht. De potentiële bronlocaties zijn terug te vinden als kaartlaag op de website van bodematlas.